कर्णाली प्रदेशको राजधानी विरेन्द्रनगर सुर्खेतको मुटुमा रहेको बिरेन्द्रचोक-जहाँ पाँच वर्षअघि अभियान्ता किरण किशोर सापकोटाबाट सुरु भएको “ब्यानर रहित चोक” अभियानले सडक सुरक्षाप्रति जनचेतना जगाउन खोजेको थियो। आज ट्राफिक लाइट र यातायात व्यवस्थापनका प्रयाससहित परिवर्तनको संकेत देखिन्छ। तर अझै पनि यो चोकलाई कार्यक्रम गर्ने, भीड जमाउने र ब्यानर टाँस्ने प्रवृत्ति रोकिएको छैन।
ब्यानर रहित चोक नामक अभियानको उद्देश्य स्पष्ट थियो। यो स्थान सडक सुरक्षा दृष्टिले अति संवेदनशील भएकाले यहाँ अनावश्यक भीड, ब्यानर टाँस्ने, वा सार्वजनिक कार्यक्रम नगरी केवल यातायात प्रवाहका लागि मात्र उपयोग गरिनु पर्छ। जसले पैदल यात्रु र सवारी साधन दुवैको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न मद्दत पुर्याइरहेको छ।
यद्यपि ट्राफिक लाइट र ट्राफिक प्रहरीको तैनाथीले व्यवस्था केही सहज बनाएको छ, तर अझै पनि चोकलाई सांस्कृतिक कार्यक्रम, दीप प्रज्वलन, वा विरोध प्रदर्शनका लागि प्रयोग गर्ने प्रवृत्ति रोकिएको छैन।
यस्ता गतिविधिले ट्राफिक अवरोध सिर्जना गर्छ, दुर्घटनाको जोखिम बढाउँछ साथै चोकको सौन्दर्य र सफाइमा असर पार्छ।
बिरेन्द्रचोक नजिकै पसल सञ्चालन गर्ने व्यापारी हरि खड्का भन्छन्,“कार्यक्रम हुँदा सडक पूरै अवरुद्ध हुन्छ, ग्राहक आउन सक्दैनन्। यस्तो गतिविधि पार्क वा खुला स्थानमा गर्नुपर्छ।”
एक पैदल यात्री मिना थापा भन्छिन्,“सडकमा भीड हुँदा बच्चा र वृद्धहरूलाई बाटो काट्न धेरै डर लाग्छ।”
सडक सुरक्षा अभियन्ता तथा अभियानका प्रारम्भकर्ता भन्छन्, “यो चोकलाई सुरक्षित राख्ने मूल उद्देश्य यातायातको प्रवाह सहज बनाउनु हो। सांस्कृतिक वा राजनीतिक कार्यक्रमका लागि वैकल्पिक स्थान तोक्ने नीति बने मात्र दीर्घकालीन समाधान सम्भव छ।”
सम्भावित समाधानहरुमा स्थानीय सरकारद्वारा चोक प्रयोग मापदण्ड (Usage Guidelines) तयार गर्नु, सांस्कृतिक/सामाजिक कार्यक्रमका लागि खुला मैदान वा पार्क तोक्नु, जनचेतना अभियान मार्फत भीड व्यवस्थापन र सडक सुरक्षाको महत्त्व बुझाउनु, नियम उल्लङ्घन गर्नेहरूलाई दण्डात्मक कारबाही गर्नु आदि हुन सक्छन् ।
बिरेन्द्रचोक केवल एक भौगोलिक बिन्दु मात्र होइन-यो सुर्खेतको यातायात प्रवाहको मुटु हो। यसलाई सुरक्षित, सफा र व्यवस्थित राख्नु सम्पूर्ण सुर्खेतवासीको जिम्मेवारी हो। “ब्यानर रहित चोक” को सपना त्यतिबेला मात्र पुरा हुन्छ, जब यो चोकलाई केवल यातायात र सुरक्षाका लागि मात्र उपयोग गरिने साझा संकल्प सबैले स्वीकार गर्छन्।
